son¸is ion, tio povas ne esti fabelo, sed la konkludo, ke
tie agis spirito &
Estas la sola konsentebla. Se oni konstatas ie super-
naturan efikon, oni devas trovi tie supernaturan kaûzon.
Kiel partiano de la teorio pri la efikoj kaj kaûzoj, vi ne
povas tion nei. Ekzistas miloj da faktoj kaj ekzemploj &
Rakontitaj faktoj oni scias neniam, kion oni aldo-
nis kaj deprenis ne prezentas sufiçan bazon por sen-
eraraj konkludoj, mil rakontoj, cetere, ne pli multe ol
unu. Se al esploranto iu atesto ÿajnas nulo, mil nuloj ne
estos pli konvinkaj.
Miaj opinioj estas bazitaj ne nur sur tio, kion mi aû-
dis, sed sur tio, kion mi travivis.
Çie oni povas esti trompataj. Rigardante îonglistojn,
oni ankaû vidas ion ÿajne neklarigeblan. Ne sciante çiujn
detalojn, oni ne povas ju¸i. La kaÿita nekredemo, kiun vi
riproças al ni, kiam vi rakontas al ni viajn mirindaîojn,
93
INTERNACIA KRESTOMATIO
eLIBRO
estas bazita sur logika rezonado. Dum oni povas anko-
raû supozi ion verÿajnan, oni puÿas for neverÿajnan,
same kiel oni prunteprenas nur tiam, kiam çiuj fontoj de
l propra havo estas elçerpitaj. Kiam mi aûdas eç de tre
konfidinda persono pri malklara okazo, kiam mi legas
pri ¸i, aû mem vidas, çiam ÿajnas al mi pli kredebla la
supozo, ke ¸in klarigos la naturaj kaj logikaj le¸oj, tuj
kiam estos konataj çiuj detaloj. Profesoro Wolf sin
turnis la doktoro al sidanta kontraû li blankbarba sin-
joro, kial vi diras nenion? Helpu min & Vi, kiel univer-
sitata profesoro, kiel aûtoro de l bonegaj natursciencaj
verkoj, vi estas, certe, en çi tiu problemo mia samparti-
ano &
La maljunulo iom proksimigis sian se¸on kaj apogis la
mentonon sur la manojn.
Ne diris li. Mi bedaûras, estimata sinjoro Elke,
sed mi ne estas via sampartiano, mi estas partiano de la
spiritoj.
Multvoça Ah eksonis en la societo: seniluzii¸o de
unuj, kontenti¸o de aliaj, mirego de çiuj.
Ankaû el la brusto de Gizelo eli¸is en la sama momen-
to delikata Ah!, kvankam nek ÿi, nek la leûtenanto aten-
tis la ¸eneralan interparoladon. Kial do Ah . Ankaû ne-
klarigebla fakto & Ni esperu, ke kiam estos konataj çiuj
detaloj, la ¸emeton klarigos la naturaj le¸oj .
Profesoro Wolf daûrigis: Jes, mi devas rifuzi al vi
mian helpon, kara doktoro. Kion utilus, se mi defendus
viajn opiniojn? La rezonado kaj logika klarigado resaltas
94
INTERNACIA KRESTOMATIO
eLIBRO
de la mistikaj animoj. Nur la faktoj pruvas. Al ili ankaû
mi devas konfirmi¸i & Mi travivis faktojn, kiuj tremigis
mian tutan animon kaj lasis al ¸i nesolveblajn proble-
mojn. ¯is nun mi çiam silentis pri ili, çar mi timis fosi en
çi tiu kaÿita angulo de mia memoro & Sed se vi deziras
kaj por defendi la opiniojn, tiel senkompate atakatajn çi
tie &
Ah, rakontu, rakontu! ekkriis vive la aliaj, plej
vive la bienposedanto, kies viza¸o ekbrilis de ¸ojo kaj
scivolo.
Mi ankaû atendas malpacience diris doktoro Elke
çar çar el via buÿo spiritrakonto ÿajnos al mi des pli
mirinda.
Jes, vere, vere mirinda estas, kion mi nun rakontos.
Eç la leûtenanto kaj Gizelo interrompis la murmure-
tadon kaj prepari¸is al aûskultado. Sed iliaj manoj res-
tis unuj en la aliaj. La varma fluo de l feliço, kiu levi¸is
de iliaj fingroj ¸is iliaj koroj, estis ja mirinda, ili do volon-
te aûskultos pri aliaj mirindaîoj.
Pardonu, se mia raporto estos iom senorda; mi ne
preparis ¸in antaûe, kaj la vekitaj rememoroj aperas tiel
rapide, ke miaj vortoj povos malfacile sekvi ilin. Li
frotis la frunton per la mano kaj komencis:
Kiam mi antaû tridek jaroj entombigis mian edzi-
non, mi iom da tempo vivis tute izolita. Ne eble estis por
mi dum la unua jaro de l doloro plenumi miajn profe-
siajn devojn, vivi inter la homoj: mi forlasis la urbon kaj
eklo¸is en çasista dometo profunde en la arbaro, kvan-
95
INTERNACIA KRESTOMATIO
eLIBRO
kam jam estis vintro. Maljuna servistino, blanka pude-
lo, portreto de mia mortinta edzino, ÿia plej amata ka-
nario, jen estis la tuta mia societo. Mi prenis ankaû
librojn, çar mi volis ne nur funebri, sed ankaû labori, kaj
harmoniumon, la saman sur kiu mi akompanadis la
edzinon, kiam ÿi kantis per sia bela alda voço pian Ave
Maria .
Johanino estis tre pia mi ne; tion solan ÿi riproçis al
mi. Oh, la tempo venos ankoraû, ofte diris ÿi, kiam
signo el alia mondo montros al vi, ke viaj duboj estis
pekaj . Sed tiaj signoj ne ekzistas. Neniam venis sci-
igo el la alia mondo . Silentu diris ÿi metante sian
manon sur mian buÿon, vi çagrenas min. Kiam mi aû-
das tiajn viajn vortojn, mi volus morti por aperi antaû vi,
kiel spirito & kaj mi faros tion . Kiam post apenaû unu-
jara geedza feliço ÿi kuÿis sur la mortlito, ÿi diris al mi:
Çu vi scias, kial oni revokas min? & Mi devas fari¸i sen-
dito el la alia mondo & Kaj mi venos al vi!
Terure! murmuretis sinjorino de Daller.
Doktoro Elke levis la ÿultrojn. Se nun aperos ia ÿaj-
na fantomo, ¸i estas facile klarigebla. Vin emociis la vor-
toj de via edzino sur la mortlito, la izolita vivo, la rigida
vintra pejza¸o: sentotrompo en tiaj cirkonstancoj estus
io tute natura.
Jes, certe diris sinjoro de Klettendorf sento-
trompo, frenezo, tio estas tre facila klarigo de çiuj nekla-
rigeblaj fenomenoj & vi, sinjoroj skeptikuloj, çiam havas
96
INTERNACIA KRESTOMATIO
eLIBRO
¸in pretan. Oni ankoraû ne finis la rakonton, kaj vi jam
proklamis ¸in malsana okazo.
Çar tia estas nia metodo de l pensado kaj konkluda-
do: kiam oni donas al ni pruvojn, ni antaû çio &
Ah, lasu la dubulojn diris la mastrino. Daûri-
gu, sinjoro profesoro, via rakonto estas tro interesan-
ta &
Jes, jes, rakontojn murmuris la doktoro, cent-
foje ripetitajn apartajn okazojn, jes, ilin oni volonte ak-
ceptas; sed pensi, detale esplori, t. e. uzi la solajn raciajn
rimedojn, oni ne volas. Daûrigu, profesoro Wolf.
Volonte; sed mi petas vin, kara Elke, permesu al mi
fini la rakonton. Multaj duboj aperos çe vi dum mia ra-
kontado, kaj se pri çiu vi tuj volos disputi, ni neniam fi-
nos. Mi promesas, ke la tuto kontentigos vin.
Vi supozas, ke mi ÿan¸os miajn opiniojn? Vi eraras
& Sed tio estas mia lasta protesto; mi promesas ne inter-
rompi vin plu.
Mi do daûrigas. Mi çesis pensi pri la promeso de
mia kara Johanino, çar mi ne dubis, ke ne ekzistas rila-
toj inter çi tie kaj tie ; mi rememoris pri ¸i, kiam oka-
zis faktoj, sendube pruvantaj, ke la mortintino & plenu-
mis la promeson &
Pardonu ekkriis sinjorino de Daller la kande-
loj forbrulis, çu ne plibone estus en la domon &
Ne, ne petis la leûtenanto, ni ne bezonas lu-
mon; brilas la luno, kaj rakontoj pri fantomoj impresas
des pli forte en la duonlumo.
97
INTERNACIA KRESTOMATIO
eLIBRO
La profesoro daûrigis:
Foje vespere, post kelkhora sidado çe miaj libroj mi
estis timigita de mallaûta, stranga murmureto. Mi ne
povas ¸in priskribi, ¸i estis nek frapado, nek ¸emoj, nek
besta voço, nek siblado de vento. La sono ¸uste tial estis
terura, ke ¸i similis nenian konatan. Mi ne povis sidi
trankvile, mi devis ekscii, kio kaûzis la misterajn sonojn.
Ne eble estis difini, de kie ili venis, ili estis kvazaû en la
tuta çambro; mallaûtaj, sed çie kaj seninterrompaj. Mi
ekstaris kaj esploris la çambron en çiuj anguloj. Bianko,
la pudelo, dormis, kviete spirante post la kameno; Pieps,
la birdo, sidis, kovrinte la kapeton per la flugiloj, globo-
simila en la ka¸o. Nenie la sono estis pli proksima, ne- [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]