prywatne towarzystwo telegraficzne. wych, drog� morsk�, gdy� perspekty- ca"kiem po mistrzowsku, cho� dzi�ki
W zamian za t� dziecinnie oczywist� wa umierania z pragnienia czy udaru imponuj�cym rekordom 4280 zwie-
rad� Kendall zyska" 10% od pierwszych s"onecznego, a tak�e utrudnienia ze stro- rz�t zabitych w ci�gu o�miu miesi�cy
100 tys. dolarów zarobionych przez ny Indian cokolwiek zniech�ca"y do ko- (69 jednego tylko dnia) zyska" sobie
Morse a i 50% od ca"ej reszty. Tak �e rzystania z drogi l�dowej. przydomek Buffalo Bill. Bo gdyby
w 1864 roku by" ju� bogatym cz"owie- Jak zwykle pieni�dze pozwoli"y prze- strzela" troch� lepiej, nie móg"bym po-
kiem. �ona Kendalla by"a g"ucha, po- zwyci��y� owe drobne niedogodno�ci. dziwia� w londy�skim zoo tego wspa-
dobnie jak �ona Morse a. Tote� Kendall W 1858 roku odkryto z"oto w Kolorado nia"ego bizona.
wspomóg" cz��ci� tak "atwo zdobytej i w Kansas. W dwa lata pó�niej listy pra- No to szufla, musz� ko�czy�.
fortuny utworzenie National Deaf cuj�cym tam górnikom dor�czali po-
T"umaczy"
Mute College (obecnie Gallaudet Uni- kryci potem i kurzem je�d�cy, którzy Boles"aw Or"owski
ZADZIWIENIA (ci�g daszy ze strony 74) za jego lat studenckich. Podobnie jak in- kawa"ek azbestu nas�czony wcze�niej
ni pilni czytelnicy znalaz" w niej pewn� s"on� wod�; w �ó"tym �wietle gor�cych
mniejsza od masy wodoru, najl�ejszego osobliwo��: to materia, a nie przestrze� par sodu dominowa"a w�ska, podwój-
z atomów. Dwa lata pó�niej Thomson by"a zarazem �ród"em, jak i no�nikiem na linia spektralna.
znalaz" brakuj�ce logiczne ogniwo pól. Obydwaj m"odzi teoretycy przyswo- Dopiero teraz mo�na by"o zaobserwo-
elektrony nie by"y czym� obcym, lecz ili sobie raczej pogl�dy wielkiego fizy- wa�, jak linie si� poszerza"y po w"�czeniu
sk"adnikami zwyk"ych atomów. Po- ka z Lejdy, Hendrika A. Lorentza, który silnego pola magnetycznego. Lorentz
wtórzy" do�wiadczenie, przyspiesza- doceniaj�c równania Maxwella, w mia- wiedzia", �e elektrony kr���ce po stacjo-
j�c elektrony uwolnione z materia"u r� up"ywu lat przesun�" ich punkt ci��- narnej orbicie z chwil� w"�czenia ze-
przy niskim napi�ciu. Ich "adunek i ma- ko�ci i doda" jedno równanie, si"� Lo- wn�trznego pola magnetycznego b�d�
sa by"y takie same jak promieni kato- rentza dzia"aj�c� na "adunek punktowy. porusza� si� nieco szybciej (lub nieco
dowych wytwarzanych przy wysokim Dla Lorentza pola istnia"y jedynie wolniej, w zale�no�ci od kierunku pola).
napi�ciu. Ka�dy atom mo�na by"o teraz w pró�ni. Atomowa materia by"a no�ni- Móg" wi�c, korzystaj�c ze zmierzonych
rozdzieli� na elektrony i dodatnio na"a- kiem dodatnich i ujemnych "adunków, przez Zeemana niewielkich zmian d"ugo-
dowan� reszt�. Niepodzielne zosta"o których ruch i rozmieszczenie wytwa- �ci fali, obliczy� stosunek "adunku do
rozdzielone. rza"y ró�norodne konfiguracje pól. masy dla elektronów poruszaj�cych si�
By"em rozczarowany, gdy zda"em so- Do�wiadczenia wykazuj�ce realno�� w atomie. Spodziewano si� spolaryzo-
bie spraw�, �e d"uga droga do odkry- "adunków przeprowadza" nowicjusz wanego �wiat"a i wykryto je do�wiad-
cia Thomsona nie zainteresowa"a tak Pieter Zeeman, a zinterpretowa" je na- czalnie. To pozwoli"o ustali� znak pro-
dociekliwych i zdolnych studentów jak tychmiast starszy wiekiem teoretyk Lo- mieniuj�cego elektronu ujemny, taki
Albert Einstein czy nieco m"odszy Max rentz. Ich laboratorium w Lejdzie po- jak dla promieni katodowych.
Born. W ich listach i publikacjach z ko- dobnie jak inne dosta"o od Henry ego Oczywi�cie teoria Lorentza nie mo-
lejnych dwóch lat wida� podziw dla od- Rowlanda z Johns Hopkins University g"a by� kompletna. Nie mia" on �adnej
krycia elektronów, ale samemu Thom- now�, precyzyjnie wyryt� siatk� dyfrak- mapy atomu. Jednak jeszcze przed
sonowi po�wi�caj� ma"o uwagi, a jego cyjn�, która o rz�d wielko�ci poprawi"a ko�cem 1896 roku badacze z Lejdy zna-
umiej�tno�� rozdzielenia atomu pozo- zdolno�� rozdzielcz� spektroskopii. le�li pierwsz� kluczow� informacj�:
stawiaj� bez wzmianki. Dlaczego? Zeeman przeczyta" pochwalny esej elektrony o znanym "adunku i masie,
Wydaje si�, �e ci m"odzi teoretycy Maxwella o Faradayu, i to zach�ci"o go poruszaj�c si� w atomie, wypromienio-
traktowali odkrycie przez Thomsona do powtórzenia, tym razem z siatk� dy- wuj� �wiat"o okre�lonej linii spektral-
subatomowego elektronu jedynie jako frakcyjn�, wcze�niejszego o 30 lat do- nej. Gdy w 1901 roku Max Planck wpro-
potwierdzenie wyników teoretycznych �wiadczenia, w którym Faraday, pos"u- wadzi" ide� skwantowanej energii,
przewidywa�, których oczekiwano od guj�c si� pryzmatem, nie uzyska" rozpocz�"a si� osza"amiaj�ca kariera fi-
co najmniej roku. Einstein w wieku 67 lat oczekiwanych efektów. P"omie� palni- zyki kwantowej.
wspomina", �e teoria Maxwella by"a ka Bunsena umieszczony mi�dzy bie-
T"umaczy"
najbardziej fascynuj�cym przedmiotem gunami elektromagnesu podgrzewa" Jan Kozubowski
76 �WIAT NAUKI Pa�dziernik 1997 [ Pobierz całość w formacie PDF ]
